LAU-HAIZETA PARKEA
Eskumena: Donostiako, Errenteriako eta Astigarragako Udalak Hedadura: 6,5 km2 Sarrera:
Garraio publikoa:
Zerbitzuak: Lau-Haizeta taberna eta askari lekua (tlf: 943 352445). Buenaventura sagardotegia eta jatetxea (tlf: 943 357202). Tuniz-etxea zaldi elkartea, izen bera duen baserriaren erabilerarekin lotuta dago. Garbera merkatal gunea eta landare mintegia dira aipagarriak. Elementu azpimarragarriak: XIX. mendeko militarren arkitekturaren erakusgarriak daude. Besteak beste, Ubako ermita, baserriak eta pasealekuak daude. Balio natural eta arkeologikoa duten lekuak ere badira. Debekuak: Bertakoak ez diren animaliak sartzea debekatua dago. Garraio astuna ezin da sartu eta, kasu batzuetan, arina ere ez.
Aitzetako txabala trikuharria Nekazaritzarako erabili zen lur saila eta inguruan hiri guneak sortu ziren, besteak beste, Donostia, Pasaia eta Errenteria. Astigarragan sagarrondoak, larreak eta baratzak ugariak ziren. Ekoizpen balio baxua zuten lurrak erabili gabe utzi zituzten.. Azkena aipaturiko gune horietan, esaterako, haritzak, lizarrak eta hartzak mantendu ziren. Horregatik topa ditzakegu Altza, Intxaurrondo, Astigarraga edota Lizardiren gisako leku izenak. 1950 eta 1975 urte bitarteetan gaizki pentsatutako hirigintza eta industrializazio prozesua jasan zuen inguruak. Prozesu hark lurrak ohikoa zuen erabilera mugatu zuen. Zenbait sektoretan ohikoa zen nekazaritza mota mantentzen da. Erabilera mota horri lotuta hamaika usadio, ezaugarri etnografiko, baserri eta arkeologia ezaugarriak topa daitezke. Parkea ezagutu ahal izateko Egia auzotik hasten den ibilaldia proposatzen dugu. Ametzagako gotorlekuaren alboan erramua (Larus nobilis) ikus daiteke. Ametzagako fortearen (1875) defentsa egitura batzuk mantentzen dira oraindik. Gotorlekuaren alboko bidetik joanda Ubako Ermitara doan bidearekin bat egingo dugu. Pazko egunaren bigarren egunean erromeria egin ohi da ermita horretan. Ondoren parkeko erdi alderantz jarraituko dugu, bidean Txurkoene baserria topatuko dugu. Lau- Haizetara iritsitakoan badira hainbat baserri, besteak beste, Illarregi (orain dela gutxi eraikitakoa) eta Ikuspegi ona. Negutegietan egindako nekazaritzak baratze ekoizpen intentsiboaren eredua da bertan. Lauhaizetako askaldegian aisialdirako baratzeak eta parkearen gaineko xehetasunen berri izateko gune bat egiteko asmoa dute. Donostia eta Astigarraga arteko muga egiten duen bidea hartu eta ezkerretara jota Arkiri baserria topatuko dugu. Parean Txoritokieta mendia ikusi ahalko dugu. Eskuinean dugun bidea jarraituta Menditxo- Buenaventura askaldegira iritsiko gara. Zelai bat eta kanpoan nahiz barnean mahaiak ditugu. Hortik gertu inguruetan martxan dagoen harrobi bakarra dago. Txoritokieta mendiaren magalean, harrobiaren alde batean, landaretza ikusgarria dago. Espezieen aberastasuna dela-eta, “baso mistoa” ere deitzen zaio. Besteak beste, ondorengo zuhaitz motak topa daitezke: haritz kanduduna (Quercus robur), gaztainondoak (Castanea sativa), hurritza (Corylus avellana), lizarra (Fraxinus excelsior) eta gereziondoak (Prunus avium). Zuhaitz eta landare ugari eta interesgarriak daude Lau-Haizeta parkean. Halere, galtzeko arriskua dago.
Lau-haizeta parkea Lautada berean, ipar-mendebaldean, egun erabiltzen ez diren harrobi ugari daude. Bertako kareharri substratua dorre bidezko sistema erabiliz garraiatu zuten; material horrekin eraiki zen Pasaiako Portua. Harrobi horiek berritu eta bisitariek erabiltzeko moduan atondu nahi dituzte: autoak edota bizikletak uzteko guneak, mahaiak eta eserlekuak, eskalada-murruak, erretegiak, haurrentzat jolastokiak, iturriak... Mendiaren hego-ekialdean Añarbetik Donostiara ura garraiatzeko erabili zen sistemaren (XIX. mende amaieran) egitura topatuko dugu. San Markos eta Txoritokieta mendien artean dagoen muinoan Aitzetako Txabala trikuharria dago. Handik gertu karobi bat dago. Labe horiek karea lortzeko erabili ziren. Horrekin arto uzta hobea lortzeko lurra ontzen zen. Kareore edota desinfektatzaile modura ere erabiltzen zen. Handik 300 metrora Txoritokieta dolmena dago. Lehen aipatu bezala, parkean gotorlekuak daude, hiru guztira. Ametzagainakoa da aintzinakoena eta xumeena. Beste biak XIX. mende bukaerakoak dira eta Txoritokieta San Markos mendien gainean daude. Luis Nievak diseinatu zuen Txoritokietako gotorlekua, San Markoskoaren oso gertu dagoena. Bi bateria eta bi artileria astunentzako eta hiru piezadun beste batentzat gaitasuna duen barbeta du. Bonbei aurre egiteko eraikin txikiz banatuak daude. Koartela ere badu bere baitan; koartelaren goiko aldea fusil jaurtitzaileentzat egokitua dago. Guztia hobi txiki batez inguratua dago. Inguruan bateria laguntzailea du. San Markosko gotorlekua ere Luis Nieva ingeniari militarrak diseinatu zuen 1888 urtean. Zati handiena Errenterian dago, baina Donostiako lurrak ere baditu bere baitan. Guadalupekoa baino txikiagoa da, baina Txoritokietakoa baino baliagarriagoa. Bi eraikinez osatua dago. Lehenengoa blindatua dago eta bi solairu ditu. Erdi oktogonala da eta erdiko barla irekian aljibea dago. Goiko solairuan bi bateriaz osatutako kasamata dago; nagusian 150mm.ko zazpi kanoi eta golazko lau daude. Beheko solairuan, berriz, guardiak, biltegiak edota koartelak daude, besteak beste. Beheko eraikinak agerian dagoen bateria du, bertan 150mm.ko artileriarentzat lekua dago; baita 210mm-dun obus erdi lurperatuarentzat lekua ere. Gotorlekua pentagono itsurako hobi batez inguratua dago; hobia, baina, irregularra da. Fusilentzat eta metrailetentzat kuku- leihoak ere baditu hobiak. Sarrera errazteko zubi altxagarria ere badu. Gainera, gotorleku osoa bide batez inguratua dago. Inguruan barbetaz laguntzeko bateria ere baditu; Barrakoiak eta Kutarro deitzen dira. 1970ko hamarkadara arte militarrek erabiltzen zuten gotorlekua, ondoren hutsik utzi zuten. 1998-1999 urteen bitartean berritu egin zuten; jatetxe bat eta beste zenbait zerbitzu jarri zituzten. Inguruak izan duen arazo nagusiena kontrolatu gabeko zabortegiak izan dira. Afera hori, baina, konpondu dute dagoeneko. Egun San Markosko zabortegia baino ez dago; bertara bideratzen dira Donostiako zaborrak. Aipaturiko zabortegia ixten denean guztiz eraberritua egongo da Lau- Haizeta parkea. |
