GureGipuzkoa.net |
Pulse aquí para aumentar el tamaño. © CC BY-SA:
KUTXA FOTOTEKA. FONDO MARIN. PASCUAL MARIN
Matxinatutako soldaduak Donostian(1936)
Kamioi zahar batek soldadu taldea darama Donostiako
Garibai eta Andia kaleen bidegurutzean. Atzeko eraikina Arteen eta
Ofizioen Eskola zaharra da, dagoeneko Gipuzkoako hiriburuko Postetxeko
egoitza nagusi bihurtuta.
Argazkiak ez du datarik, baina ziurrenik 1936ko
irailaren 13koa da, Lakarreko Tertzioa eta Errepublikaren aurka
matxinatutako beste tropa batzuk Donostian sartu ziren unekoa. Espaloian,
argi eta garbi ikus daiteke oinezko batek besoan agur falangista egiten
diola argazkiko kamioiaren atzean doan beste kamioia bati.
GureGipuzkoa.net |
Pulse aquí para ampliar la imagen. © CC BY-SA:
KUTXA FOTOTEKA. FONDO FOTO CAR. AGUSTINA ZUGASTI.
“Tiznao” bat Donostiako kaleetan (1936)
Argazki hau ere 1936ko irailaren 13 inguruan
hartutakoa da, eta, bertan, bando "nazionaleko" soldadu taldea ikusi
daiteke (falangistak ziurrenik), besoa goian Erregina Erregentearen
kaletik doan ibilgailu blindatu bati agur eginez.
Gerra Zibilaren lehen urteetan, gehienbat armada
errepublikanoak argazkian ikusi daitekeenaren moduko ibilgailuak egiten
zituen (“tiznao” deitzen zitzaien), autobusak eta bestelako garraioak
txapa metalikoz estalita. Ziurrenik hemen ikusten duguna armada
matxinatuari konfiskatu zitzaion. Ibilgailu horiek, antiestetikoak
izateaz gain, militarki alferrikakoak ziren, pisu handia zutelako eta
oso potentzia gutxi. Ondorioz, maniobrak egiteko mugikortasuna eta
abiadura murrizten zen, eta balen kontra babes gutxi ematen zuten (batere
ez artilleriaren kasuan). Gainera, ez zeuden behar bezala armatuta, eta
zenbaitetan, arma arinak tirokatzeko zulo txikiak baino ez zituzten.
GureGipuzkoa.net |
Pulse aqui para ampliar la imagen. © CC BY-SA:
KUTXA FOTOTEKA. FONDO MARIN. PASCUAL MARIN
1936ko irailaren 16an, Kursaal aurrean (Erreketeen
egoitza nagusia), segizioa egin zion José Manuel Gorospe errekete
tenienteari, Mendizorrotz inguruan lehian hila. Tokiko prentsak
gertakariaren berri eman zuen: ... ”Kursaal aurrean bildutako jende
andanaren ondorioz, ezin zen eraikinera sartu eta are gutxiago hil-kaperara
iritsi… Goizeko hamaikak ostean, segizioa abian jarri zen. Zerraldoa
aberriaren bandera loriatsuaz estalita zegoen eta hildakoaren adiskideek
zeramaten bizkarrean, ordenantza salbak egin zituzten metrailadoreekin,
eta publikoa oihuka eta bibaka hasi zen, gogo biziz. Gora Espainia, Gora
martir tradizionalistak, Gora Kristo Erregea, gora Erlijio Katolikoa,
Erreketeak, Espainia bakarra eta banaezina, Donostiako askatzaile
ausartak, eta errekete kementsuak… behin eta berriz deiadar egiten zuten.”
GureGipuzkoa.net |
Pulse aquí para ampliar la imagen. © CC BY-SA:
KUTXA FOTOTEKA. FONDO MARIN. PASCUAL MARIN
Irailaren 19ra aldera, matxinatutako soldaduek
motordun txalupa (“gasolinera” izenez ezagunak) gaitu zuten hiriaren
itsas ingurua zaintzeko. Tripulazioan hamabi bat karlista eta falangista
pare bat zeuden, fusilekin eta metrailadoreekin armatuta. Garai hartako
prentsaren arabera (ez da oso fidagarria) itsasontzi bat ematea lortu
zuten: "... Harrapakin ona lortu zuten: Ezkerreko zazpi abertzale,
armatutako hamaika mendigoizale, eta Irujo, 59.100 pezetarekin… Guztiek
hilketan parte hartu zuten, Espainiaren minaren gaizkideak ziren, gerra
bokaziorik gabekoak. Itsasoan traizio bikoitzari bide eman zioten,
hondoratzen saiatu ziren aberriaren kontra eta abandonatu zituzten
adiskideen kontra” (La Voz de España (1936-9-20). Artikuluak aipatzen
duen Irujo hori Pedro María Irujo zen, Manuel Irujo ministroaren anaia.
Irailaren 23rako, Ekialdeko Itsas Sektorea osatu zen, eta hiru txalupa
zituen hasiera batean, Juan Tornos erreketearen itsas tenientearen
agindupean. Txalupetako bat Stella Maris zen (argazkikoan agertzen dena),
eta tenientea erdian eserita dagoen ofizial bizarduna da.
GureGipuzkoa.net |
Pulse aquí para agrandar la imagen. © CC BY-SA:
KUTXA FOTOTEKA. FONDO MARIN. PASCUAL MARIN
1936ko irailaren 20ko goizeko hamaiketan, Santa Maria
elizan Te Deuna egin zen, Jainkoari eskerrak emateko matxinatutako
tropek lortutako garaipenengatik. Elizkizuna Valladolideko
artzapezpikuak (Remigio Gandásegui) egin zuen, eta Defentsa
Nazionalerako Batzarraren burua bertaratu zen (Cabellanes jenerala).
Ospakizunaren amaitutakoan, Armadak, Falangeak eta Erreketeek desfilatu
zuten. Argazkian, falangisten desfilea ikus daiteke, Askatasun
Etorbidean zehar.
|