MONTERRON PARKEA Non: Arrasate Hedadura: 73.425 m2 Sarrera: GI-627 errepidetik Garraio publikoa:Autobusa: La Vergaresa (Eibar-Gasteiz ibilbidea; Bergara-Eskoriatza;Zumarraga- Eskoriatza; Oņati-Durango; Oņati-Gasteiz); Pesa Garraioak (Oņati-Bilbo); Transconor (Eskoriatza-Donostia); Jesus Jauregi Ibabe (Aramaioa-Arrasate); Automoviles de Alava enpresa (Eibar-Logroņo). Zerbitzuak eta baliabideak:Besteak beste, herriko Kultur Etxea, kultur ekitaldiak egiteko anfiteatro itsurako harmailak edota antzerkiak. Elementu azpimarragarriak: XVII. mendeko jauregia eta lorategia. Landaretza exotikoa du hirigunetik gertuen dagoen lekuetan. Gainera, garai bateko baso hosto erorkor mistoa mantentzen da oraindik. Arrasaten geratzen den azkenetarikoa da. Debekuak: zakurrak aske ibiltzea eta bizikletak. Kartografia: Espainiako Mapa Topografikoan 88-III orria 1:25.000 eskalan. Gipuzkoako Foru Aldundiko Mapa Topografikoko 88-33 orria 1:5.000 eskalan. Monterrongo markesak eraiki zuen barroko estiloko jauregia XVII. Mendean eta Arrasateko ondare historiko garrantzitsua gordetzen da bertan. Izan ere, Felipe V.ena, Maria Kristina erregina, Isabel II.ena erregina edota Canovas del Castilloren gisako pertsonaiak izan ziren bertan. Etxearen fatxada nagusia harlanduzko lanez egina dago eta gainontzekoak, berriz, harriz eginak daude. Ate nagusiko zuloa kiatez inguratua dago. Kateek erret etxea izateagatik zuen immunitatea adierazten zuten. Arrasateko alde zaharreko iparraldean dago, Zarugalde auzoan. Otarola Lizentziatuaren kaletik San Kristobal ermitaren aurrietaraino iristen da; San Kristobal ermita izan zenaren alboan dago egun herriko hilerria (Altamira ingurua). Hilerriaren kota baxuena Monterrongo eraikinaren maila berean dago, 212 m-ko garaieran. Altuena, berriz, ermitaren inguruetako bera da, 329,90 m. Jauregian Arrasateko Kultur Etxea dago egun. Inguruan lorategiak eta basoak daude. Parke publikoa da hedadura guztia. Parke horretan dauden zuhaitzak Arrasaten egun dauden zuhaitz autoktono gutxienetarikoak dira. Izan ere, bertako zuhaitzak (haritz kanduduna) ordezkatuak izan ziren. Berroihaneztatzea dela-eta pinuak landatu zituzten haritzen ordez. Parkea kontutan hartu zuten 1984 urtean egin zen hirigintza proiektuan. Finkaren erabilera publikoa eta kulturala aztertu zuten. Era berean, guneak zituen balio estetikoak, historikoak, artistikoak, naturalak, ingurumenarenak edota hirigintzarenak kontutan hartu ziren. Parkea sei zatitan banatua dago; zati bakoitzak zeregin jakina du, baina elkarren arteko harremana dute: A gunea: Parkearen aurkezpena da. Hiri gunearen eta naturaren bitarteko zatia. Otarola Lizentziatuaren kalearen kantoian dago, Monterron Jauregiaren inguruan. B gunea: Jauregia eta inguruko eraikinak dira (besteak beste, terraza, jangela eta zalditegia). Eraikin guztiek jauregiarekin zerikusia dute.
C gunea: Parkeko sarreratik 242 m-ko kotan dagoen bidera arteko hedadura du guneak. 110 metroko luzera eta 24 metroko desnibela du, % 22ko aldapa du beraz. Parkeko gunerik interesgarrienetarikoa da; besteak beste, egoteko leku ona da dituen azpiegiturak direla-eta. Bisitariek gehien erabiltzen duten gunea izateaz gain, lorategi gehien duen zatia ere bada. Azpimarragarriak dira, esaterako, harmailak, urmaelak, atseden hartzeko lekuak, argiztapena eta lorategiak. Harmailen diseinua inguruaren tipografia kontutan hartuta egin zen, horregatik anfiteatro klasikoen eskema jarraitzen du. Malda txiki bat duen hasierako oinarria du eta guztiz lauzatua dago. Inguru horretan bi urmael daude. Parkeko sarreratik gertuen dagoena Zisneen urmaela da eta zubi bat du alde batetik bestera. Mateo Nicolas kondearen putzua, berriz, gorago dago. Biak, baina, atseden hartzeko lekuan daude. Parkeko bidezidorrekin bat egiten dutenean paisaia paregabea osatzen dute. Parke osoa egoteko eta atseden hartzeko leku paregabea den arren, zenbait gune horretarako prestatuagoak daude geometriagatik eta bertan dauden higigarriak direla-eta. Jauregiaren inguruan dagoen lorategia eraikinaren ondoren osatu zen. Horregatik, bertako landareek, gehienak exotikoak, ez dute 350 eta 375 urte baino gehiago. Halere, landareak kokatzeko modua dela-eta aurrez ezarritako diseinu bat jarraitu zutela pentsa daiteke; eta, gainera, agerian uzten du, landare guztiak batera landatu zirela. Lorategiak izan duen zaintzagatik mantendu dira landareak hain egoera onean. Landare exotikoen artean aipagarriak dira ondorengoak: sekuoia luzea eta gorria, hagina, zedroa, magnolia, izeia, ezkia eta altzifrea. Zuhaixka- erakoak berriz aukubak, boj-ak, photiniak eta erramu- gereziak dira. Aipagarrienak, halere, sekuoia gorria ( bi zuhaitz daude) eta sekuoia luzea ( zuhaitz bat dago) dira. Bi espezieak antzerkietarako egokitutako lekuaren alboan daude. Landarearen osasuna eta mantenuaren gakoa duen tamaina da, bataz beste, 38 eta 45 metroko altuera du. Enborraren diametroa, berriz, 11 eta 18 metro bitartekoa da. D gunea: lorategiaren eta diseinatutako parkearen arteko pasabidea da. Baita baso naturalaren sarrera ere. Espezie autoktonoak eta baso misto hosto erorkorretan ohikoak diren espezieak ikus daitezke. Tartean espezie exotikoak ere ageri dira. E gunea: parkearen goiko aldea da, San Kristobal ermitaren hondakinetara iritsi baino lehenagokoa. Baso autoktonoen ezaugarriak ditu, arestian aipatu bezala, baso misto hosto erorkorrena. Haritz kanduduna da nagusi eta lizarrak, gaztainondoak, zurbeltzak, astigarrak, pagoak eta gereziondoak ditu lagun. Zuhaixkak ere badira, besteak beste, erratza, gorostia eta gurbiltza. F gunea: San Kristobal ermita zenaren hondakinak daude gune honetan. Gune laua da eta paisaia ikusi ahal izateko hiru eserleku ditu. Handik Deba ibaiko harana ikus daiteke, baita Arrasate ere. Arrasate oso gune industrializatua dela aipatu behar da, gizakiaren aztarnak oso nabariak dira. Arrasateko alde zaharra ikustera ere gertura gaitezke, hura baita hiriaren sorlekua. Bertan bildu ziren lehen biztanleak eta hura izan zen ia egun arte hirigune bakarra. Kale nagusi erabat zuzena du alde zaharrak eta hura inguratzen duten ilargi erdi bana alde bakoitzean. Erdiko kalea deritzo egun, garai batean Gaztelako Erret Bidea izan zen. Olaeta Kalea ere azpimarragarria da, izan ere, bertan ezarri ziren lehen olagizonak. Iturrioz kalea bizileku modura erabili zuten hiriko bizitza hasi zen unetik. Juan Batailatzailea Deunaren Parrokia ere azpimarragarria da. Gela nagusia eta albo banatan kaperak daude. Gotiko garaiko sarrera du elizak, kapitel figuratuak ditu eta beste hamaika xehetasun, esaterako kanpo aldeko kontrahormak. XIV. Mendekoa dela diote, halere, dorrea eta sakristia ondorengo mendeetan eginak dira (XVII). Hiru nabez osatua, koloma klasikoak eta ganga oso altuak ditu eraikuntzak. Barruan, gotiko garaiko egurrezko sileria bat dago. Sileriak dituen irudiak ez dira ohikoak, izan ere zenbait irudi iraingarri daude. Gipuzkoa osoan ez dago gisa horretako ahulki gehiago. 1990ko hamarkadan erabat berritu zuten. Elizaren parean, erdiko kalearen kantoi batean, Olarte Kantoi kalean hain justu, Mendia etxea dago. XVII. mendeko hiriko jauregia da. Azpimarragarria da duen galeria ederra. Plaza Nagusia XVII. mendean eraiki zuten herriko jaiak egiteko leku egokia izate aldera. Zezenketek garrantzi berezia zuten. Hura eraiki ahal izateko etxe ilara oso bat bota zuten. Inguru horretan, arestian aipaturiko elizaren parean, Udaletxea dago. XVIII. mendekoa da eta estilo barrokoa du. Plaza Nagusiaren eraikuntzaren azken txanpan jarri zuten Udaletxea bertan. Lehen Iturrioz kalean zegoen Arrasateko Udaletxea. Sarreran dagoen armarria Martin Karrera arkitektorena da. Izan ere, Karrera izan zen 1756 urtean Udaletxea diseinatzen hasi zena. Zerkaosteta kalean, Iturrioz kalearen alboan eta orain arte aipaturiko eraikinetatik gertu, herriak lehen zituen harresiak ikusi ahal ditugu. Sei metroko altuera, almenak eta barnean ibili ahal izateko bideak ditu harresiak. Defentsari dagokionez leku estrategikoa zuen Arrasatek. Ondarearen gehiengoa egungo etxebizitzekin bat eginda mantentzen dira, baina Zerkaostea kaleko dendetan ere ikus daiteke harresia izandakoa. Olaeta eta Iturrioz kaleek bat egiten duten lekuak Portalea ikus daiteke. Gotorlekura sartzeko eta irteteko erabiltzen zen atea da. Lehen Gazteluondoko sarreran zegoen, baina lekuz aldatu zuten herrira sartzeko atea izateko ezaugarriak mantentzen ez zituelako (batez ere kalearen aldapa zela-eta). |
